Ukrywanie majątku przez małżonka
Podstawą do ustaleń w przedmiocie podziału majątku jest wprowadzenie rozdzielności majątkowej w małżeństwie stron. W praktyce skutek rozdzielności majątkowej następuje najczęściej na dwa sposoby. Po pierwsze, rozdzielność majątkowa jest skutkiem prawomocnego wyroku rozwodowego. Data uprawomocnienia się wyroku rozwodowego jest jednocześnie datą ustanowienia rozdzielności majątkowej w małżeństwie stron. Po drugie, nawet jeszcze w czasie trwania małżeństwa (również i bez inicjowania rozwodu) małżonkowie mogą wprowadzić umownie (u notariusza) ustrój wspólności majątkowej w ich małżeństwie.
Naturalnym, kolejnym etapem po ustanowieniu rozdzielności majątkowej jest podział majątku wspólnego, czyli tego, co małżonkowie wspólnie zgromadzili od momentu ślubu do momentu ustanowienia rozdzielności majątkowej. Przy okazji rozważań na temat podziału majątku może zdarzyć się ukrywanie majątku przez małżonka. O tym, czy takie postępowanie jest prawnie dopuszczalne i skuteczne, przeczytasz poniżej.
Ukrywanie majątku przez małżonka a podział majątku w sądzie
W przypadku, gdy sprawę o podział majątku ma rozstrzygnąć sąd (to jest w sytuacji, gdy małżonkowie lub byli małżonkowie nie są w stanie porozumieć się polubownie), podstawę rozliczeń między małżonkami będzie stanowił artykuł 45 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z jego treścią, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
W postępowaniu sądowym sąd ustali zatem po pierwsze co (jakie składniki majątkowe) wchodzą w skład majątku wspólnego stron. Po drugie, jaka jest wartość tychże składników, zaś po trzecie – jaki ma być sposób podziału zgromadzonego majątku wspólnego. Ukrywanie majątku przez małżonka najczęściej będzie miało zatem miejsce na jeszcze wcześniejszym etapie – w praktyce albo jeszcze w czasie trwania małżeństwa albo w okresie toczenia się sprawy o rozwód.
Ukrywanie majątku przez małżonka – jak to wygląda
Ukrywanie majątku przez małżonka może przybrać różną postać. Może być to przykładowo: wypłacanie wspólnych pieniędzy w gotówce z bankomatu, przelew pieniędzy z konta wspólnego na konto osobiste (albo nowo założone, albo nieznane wcześniej drugiemu małżonkowi), przelew środków na konto osoby trzeciej. Może mieć miejsce również ukrywanie majątku ruchomego przez małżonka – chociażby w postaci gotówki, samochodów, biżuterii, zegarków, dzieł sztuki większej wartości.
Ukrywanie majątku przez małżonka – przepisy
Jeśli w toku postępowania o podział majątku wspólnego zostanie udowodnione, że ukrywanie majątku przez małżonka miało miejsce, wówczas podstawą dla niejako zaliczenia wyprowadzonych środków/rzeczy z majątku wspólnego do majątku wspólnego, a następnie uwzględnienie tych rzeczy przy podziale majątku, będzie artykuł 415 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z jego brzmieniem, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. W przypadku odpowiedzialności opartej na tym przepisie istotne jest łączne spełnienie (a zatem wykazanie w toku postępowania) następujących przesłanek: zdarzenie (delikt) oraz szkoda i związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Trzeba pamiętać, że działanie (zaniechanie) sprawcy musi być zawinione i bezprawne.
Przykładowo zatem, zdarzeniem może być konkretne zachowanie małżonka ukrywającego majątek, a zatem chociażby: wypłata środków pieniężnych w bankomacie, przelew środków z konta na konto bez zgody i wiedzy drugiego małżonka, fizyczne ukrycie (wywiezienie, schowanie) wartościowych składników majątku wspólnego – samochodów, dzieł sztuki, biżuterii itp. Szkoda wystąpi po stronie drugiego małżonka – tego, który został pozbawiony pieniędzy czy rzeczy ruchomych. Związek przyczynowy między zdarzeniem i szkodą jest w tym przypadku oczywisty – gdyby bowiem ukrycie majątku przez małżonka nie nastąpiło, nie nastąpiłaby też szkoda po stronie drugiego małżonka.
Ukrywanie majątku przez małżonka – odszkodowanie
Sąd Najwyższy przyjmuje stanowczo, że „każdy z małżonków może żądać rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia i roztrwonienia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego. Roszczenie takie ma charakter odszkodowawczy i swą ogólną podstawę znajduje w art. 415 KC, może zatem obejmować nie tylko powstałą stratę, jak w sprawie, ale i utracone korzyści, które weszłyby do majątku wspólnego. Rozliczenie zaś tej straty przeprowadza się w ten sposób, że mianowicie kwoty, które małżonek obowiązany jest zwrócić na rzecz majątku wspólnego dolicza się do wartości tego majątku, a następnie zalicza na udział małżonka zobowiązanego do zwrotu” (Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, z dnia 17 kwietnia 2000 r., V CKN 25/00).
Takie stanowisko Sądu Najwyższego dotyczące sytuacji, w której następuje ukrywanie majątku przez małżonka, jest ugruntowane na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Dla przykładu, już w orzeczeniu z 18 sierpnia 1958 r. (sygn. 1 CR 547/58) Sąd Najwyższy przyjął, że w razie nieuzasadnionego zbycia przedmiotów wspólnych przez jednego z małżonków i tym samym wyrządzenia drugiemu małżonkowi szkody, temu ostatniemu należy się odszkodowanie w wysokości wartości połowy zbytego przedmiotu.
Przyjmuje się też, że w ramach postępowania działowego następuje rozliczenie szkody wywołanej działaniem (zaniechaniem) małżonka w stosunku do składników majątku wspólnego małżonków w trakcie trwania ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej, o ile to działanie (zaniechanie) małżonka było zawinione. (tak: Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 czerwca 2024 r. II CSKP 2085/22)
Należy przy tym pamiętać, że w przypadku zużycia przez małżonka w czasie trwania wspólności majątkowej stanowiącej przedmiot majątku wspólnego kwoty pieniężnej ulokowanej na bankowym rachunku oszczędnościowym na bieżące koszty utrzymania rodziny w granicach uzasadnionych potrzebami, współmałżonek nie może domagać się rozliczenia tej kwoty przy podziale majątku wspólnego, także wówczas, gdy nastąpiło to bez jego zgody (postanowienie SN z 4 listopada 1999 r., II CKN 523/98). Doświadczenie życiowe nakazuje jednak przy tym przyjąć, że ukrywanie majątku przez małżonka będzie dotyczyło najczęściej wyższych kwot pieniężnych (rzędu kilkudziesięciu lub setek tysięcy złotych), a te z kolei kwoty trudno zakwalifikować jako spożytkowane w krótkim czasie na bieżące koszty utrzymania rodziny.
Ukrywanie majątku przez małżonka - porada prawna
Na poradę prawną możesz zapisać się poprzez zakładkę „Porady”, którą znajdziesz w górnej części tej strony internetowej.
Z rozwijanego menu wybierz następnie jedną z dostępnych usług. Konsultacje (porady prawne) przeprowadzamy albo stacjonarnie, albo online. Biura Kancelarii znajdują się w Poznaniu oraz w Koszalinie. Porady online przeprowadzamy za pośrednictwem Zoom, Skype lub Whatsapp.
W kolejnym kroku zarezerwuj datę i godzinę spotkania.
Następnie wpisz swoje podstawowe dane.
Potwierdź swoje zamówienie klikając „Przejdź do płatności”.
Po zarezerwowaniu terminu i opłaceniu spotkania, otrzymasz ode mnie mailowo automatycznie potwierdzenie spotkania. Następnie skontaktuję się z Tobą jeszcze przed spotkaniem. Do zobaczenia!
