Wyrok łączny
W praktyce prawa karnego często można spotkać się z sytuacją, w której ta sama osoba (oskarżony) popełnia kilka czynów zabronionych. Za każdy z tych czynów sąd wymierza karę jednostkową. Jeżeli poszczególne kary jednostkowe spełniają wymagania, o których mowa poniżej, sąd orzeka tzw. karę łączną. Wyrok łączny to instytucja często występująca w prawie karnym. Dlatego warto o niej wiedzieć więcej.
Karę łączną sąd wydaje albo bezpośrednio w wyroku skazującym, albo w osobnym wyroku łącznym. Kiedy będzie toczyło się jedno postępowanie sądowe? Wtedy, kiedy w czasie objętym aktem oskarżenia, dana osoba popełniła kilka czynów zabronionych. Wówczas będzie toczyło się jedno postępowanie sądowe. Wyrok wydany w takiej sprawie będzie graficznie wyglądał następująco. Załóżmy, że sąd uzna oskarżonego za winnego. Wtedy sąd wymierzy kary jednostkowe za poszczególne czyny zabronione. W kolejnym punkcie tego samego wyroku, sąd wymierzy oskarżonemu karę łączną.
Co to jest wyrok łączny
Może mieć też miejsce inna sytuacja. Mianowicie taka, w której oskarżony popełnił jeden czyn zabroniony, a sąd uznał oskarżonego za winnego i wymierzył mu określoną karę. W międzyczasie sytuacja powtórzyła się co do innego lub większej ilości czynów zabronionych. Wszystkie wyroki, które mają zostać poddane połączeniu, są już prawomocne. Wówczas będzie możliwość wydania przez sąd kary łącznej. Warunek: jeżeli wymierzone kary jednostkowe będą spełniały warunki ustawowe. Będzie to miało miejsce w tak zwanym wyroku łącznym, czyli w zupełnie odrębnym postępowaniu.
Do jakiego sądu złożyć wniosek o wydanie wyroku łącznego?
Zasady w tej kwestii są dosyć proste i klarowne.
Zasada numer 1: Jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów, właściwy do wydania wyroku łącznego jest sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w pierwszej instancji, orzekający kary podlegające łączeniu.
Przykład: Jan Kowalski został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Środzie Wielkopolskiej w roku 2021 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu w roku 2022. Od drugiego wyroku oskarżony wniósł apelację Sądu Okręgowego w Poznaniu. Postępowanie już zakończyło się prawomocnie – poprzez uwzględnienie apelacji bądź też nieuwzględnienie. Wówczas sądem właściwym do wydania wyroku łącznego będzie Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu. Dlaczego? Bo to ten sąd jako sąd pierwszej instancji wydał ostatni wyrok skazujący Jana Kowalskiego, a wyrok ten jest już prawomocny.
Zasada numer 2: Jeżeli w pierwszej instancji orzekały sądy różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu.
Przykład: Jan Kowalski został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu w roku 2021 i wyrokiem Sądu Rejonowego w Środzie Wielkopolskiej w roku 2022. Ostatnim sądem który w pierwszej instancji skazał Jana Kowalskiego jest sąd w Środzie Wielkopolskiej. Sąd rejonowy i sąd okręgowy są sądami różnego rzędu, a sądem wyższego rzędu jest Sąd Okręgowy w Poznaniu. Dlatego też Sąd Okręgowy w Poznaniu będzie właściwy dla rozpoznania wniosku Jana Kowalskiego o wydanie wyroku łącznego.
Zasada numer 3: W razie zbiegu wyroków sądu powszechnego i szczególnego, o karze łącznej orzeka ten z sądów, który wymierzył karę surowszą podlegającą łączeniu.
Sądem powszechnym jest sąd rejonowy, sąd okręgowy i sąd apelacyjny. Sądem szczególnym jest np. sąd wojskowy.
Zasady łączenia kar
Jednym z częściej pojawiających się pytań jest pytanie o to, jakie kary można łączyć w wyroku łącznym.
Podstawowa zasada jest taka, że sąd orzeka karę łączną, jeżeli sprawca (skazany) popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw. Drugi obowiązkowy wymóg jest taki, że wymierzono za nie kary tego samego rodzaju (czyli np. dwa albo więcej razy kara pozbawienia wolności) albo inne kary, ale takie, które podlegają łączeniu.
Można łączyć:
- Stopniowalne kary tego samego rodzaju (pozbawienie wolności, ograniczenie wolności, grzywna)
- karę ograniczenia wolności z karą terminowego pozbawienia wolności (nie dożywotniego)
- tożsame rodzajowo środki karne,
- kary orzeczone za przestępstwo i przestępstwo skarbowe.
Jakich kar nie można łączyć w wyroku łącznym
Nie można łączyć kar:
- orzeczonych za przestępstwo z karami orzeczonymi za wykroczenie,
- za wykroczenie ze sobą (np. za dwa wykroczenia),
- zastępczych ze sobą (np. zastępcza kara pozbawienia wolności za niezapłaconą grzywnę)
- zastępczych z karami zasadniczymi,
W przypadku łączenia kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności. Sąd przyjmuje wtedy, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.
Jak się liczy wyrok łączny
Zasada: Sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy.
Czyli:
- Dolną granicą kary łącznej jest najsurowsza z kar jednostkowych (tzw. zasada pełnej absorpcji)
- Górną granicą kary łącznej jest suma wszystkich kar jednostkowych objętych wnioskiem o wydanie wyroku łącznego (tzw. zasada pełnej kumulacji)
Przyjmuje się, że priorytetową zasadą kary łącznej powinna więc być zasada asperacji – czyli wymierzenie kary łącznej pomiędzy dolną a górną granicą.
Mając na względzie powyższą zasadę, kar łączna nie przekracza:
- 810 stawek dziennych grzywny – w przypadku kary łącznej grzywny, sąd w wyroku na nowo ustala wysokość stawki dziennej,
- 2 lat ograniczenia wolności
- 20 lat pozbawienia wolności.
Uwaga: Jeżeli suma orzeczonych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociażby jedna z podlegających łączeniu kar wynosi nie mniej niż 10 lat, sąd może orzec karę łączną 25 lat pozbawienia wolności.
Skutek wydania wyroku łącznego
Przepisy Kodeksu postępowania karnego stanowią, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego, wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym.
W praktyce oznacza to, że wykonaniu (czyli w przypadku kary pozbawienia wolności – odbyciu) podlega kara łączna orzeczona wyrokiem łącznym, która stanowi jedną całość. Kary jednostkowe które sąd wymierzył w wyrokach, które zostały połączone, nie przestają istnieć. Jednak z uwagi na wydanie wyroku łącznego, kary te nie będą osobno wykonywane. Czyli w przypadku kary pozbawienia wolności – osobno odbywane.
Co ważne, w wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary niższej od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawienia wolności lub równej temu okresowi, przewodniczący niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego. Będzie to miało oczywiście miejsce, jeżeli skazany jest on pozbawiony wolności w innej sprawie. Na przykład takiej, która nie jest objęta wnioskiem o wydanie wyroku łącznego albo np. nie jest on tymczasowo aresztowany do innej sprawy
Jak napisać wniosek o wydanie wyroku łącznego?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wyrok łączny sąd wydaje z urzędu lub na wniosek skazanego albo prokuratora. Taki wniosek może też złożyć obrońca oskarżonego.
Wniosek o wydanie wyroku łącznego jest pismem procesowym, dlatego musi spełniać wymogi ogólne dla pism procesowych przewidziane w Kodeksie postępowania karnego.
Dodatkowo, we wniosku warto opisać:
- Wyroki mające zostać połączone i wymierzone w tych postępowaniach kary,
- Informacje o warunkach rodzinnych, zawodowych, majątkowych i stanie zdrowia skazanego,
- kwestię odbycia przez skazanego poszczególnych wyroków,
Co ważne, jeżeli brak warunków do wydania wyroku łącznego, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania.
Sporządzając wniosek o wydanie wyroku łącznego warto skorzystać z pomocy adwokata mającego doświadczenie w sprawach karnych.
Czy skazany musi stawić się na rozprawę w sprawie wyroku łącznego?
Przepisy stanowią, że wyrok łączny wydaje się po przeprowadzeniu rozprawy. Nie ma zatem możliwości, żeby sąd wydał wyrok łączny bez uprzedniego zarządzenia rozprawy i wyznaczenia terminu.
Zasada jest taka, że stawiennictwo osobiste skazanego nie jest obowiązkowe. Sąd może jednak postanowić inaczej, jeżeli uzna, że osobista obecność skazanego jest niezbędna. Wówczas sąd zarządzi doprowadzenie skazanego, jeżeli ten przebywa już w zakładzie karnym. Jeżeli sąd nie zarządzi obowiązkowej obecności skazanego na rozprawie, ale skazany, który przebywa w zakładzie karnym, chce uczestniczyć w rozprawie, musi pamiętać o złożeniu do sądu wniosku o doprowadzenie na rozprawę.
Masz dodatkowe pytania? Skontaktuj się z adwokatem doświadczonym w sprawach karnych.