ALIMENTY PO ROZWODZIE

Alimenty po rozwodzie - geneza

Alimenty po rozwodzie stanowią kontynuację obowiązku przyczyniania się każdego z małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny na podstawie art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą zapoczątkowaną uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 1955 roku (sygn. akt: I CO 27/55), świadczenia alimentacyjne między rozwiedzionymi małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania. Świadczenia te istnieją więc nie z powodu rozwodu, lecz pomimo rozwodu, który nie stwarza nowego obowiązku alimentacyjnego, lecz powoduje zmodyfikowanie obowiązku istniejącego w czasie trwania małżeństwa.

Art. 27 k.r.o. stanowi, iż oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. W ścisłym znaczeniu artykuł ten ma na celu uzyskanie od obojga małżonków środków materialnych do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości oraz zaspokojenia uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami na podstawie art. 27 k.r.o. ma charakter bezwzględny i nie uchyla go zdolność małżonka do samodzielnego utrzymania się z pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej.

Wyrok rozwodowy a alimenty po rozwodzie

Jednym z punktów wyroku rozwodowego może być kwestia dotycząca alimentów po rozwodzie. O tym, w jaki sposób skonstruowany jest wyrok rozwodowy, przeczytasz tutaj. 

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują dwa rodzaje alimentów po rozwodzie, które może zasądzić sąd w sprawie o rozwód. Obowiązek alimentacyjny w przypadku byłych małżonków może być tak zwanym zwykłym obowiązkiem alimentacyjnym (uregulowanym w art. 60 §1 k.r.o.) lub rozszerzonym obowiązkiem alimentacyjnym.

Zwykły obowiązek alimentacyjny po rozwodzie

Kwestię alimentów po rozwodzie reguluje art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Do uzyskania alimentów po rozwodzie potrzebne jest ziszczenie się trzech przesłanek: wystąpienie z żądaniem alimentów, brak wyłącznej winy za rozpad małżeństwa oraz zaistnienie niekorzystnej sytuacji materialnej tj. stan niedostatku.

Jak wskazuje się w orzecznictwie i doktrynie, przesłanką roszczeń alimentacyjnych rozwiedzionego małżonka z art. 60 §1 k.r.o. jest stan niedostatku tegoż małżonka. Przyjmuje się, że rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami, pomimo starań, nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Podkreśla się przy tym, że stan ten nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu, według bowiem przeważającego poglądu żądanie świadczeń alimentacyjnych jest uzasadnione także wtedy, gdy uprawniony do alimentów małżonek znalazł się w niedostatku dopiero po upływie pewnego czasu od orzeczenia rozwodu. W szerszym ujęciu pojęcie niedostatku należy również rozumieć jako stan, w którym nie można czynić wydatków, które pozwalają żyć na godziwym poziomie, a nie tylko na poziomie minimum socjalnego.

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny po rozwodzie

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny uregulowany jest w art. 60 §2 k.r.o i dotyczy sytuacji,  w której alimentów po rozwodzie można żądać od małżonka, któremu została przyznana wyłączna wina o rozkład pożycia oraz, gdy istnieje spowodowane przez rozwód istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, niemające jednak cech niedostatku.W tym przypadku konieczną przesłanką do uzyskania alimentów jest treść wyroku, w którym sąd wskazuje, iż winę za rozpad małżeństwa ponosi jeden z małżonków i to on jest za ten rozpad odpowiedzialny.

Kolejną z przesłanek jest istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Wykazanie istotnego pogorszenia sytuacji materialnej polega na porównaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. Istotne pogorszenie oznaczać powinno, iż w wyniku rozwodu małżonek niewinny, w znaczący i negatywny sposób odczuje pogorszenie swojej sytuacji materialnej. Przy podejmowaniu oceny, czy doszło do pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego i jaki jest zakres tego pogorszenia, należy m.in. uwzględnić przyjęty w małżeństwie model funkcjonowania rodziny, podziału obowiązków, np. który z małżonków był w większej części odpowiedzialny za zapewnienie środków utrzymania.

Jak długo płaci się alimenty po rozwodzie?

Art. 60 § 3 k.r.o. reguluje terminy płacenia alimentów po rozwodzie. Zgodnie z jego treścią, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. 

Obowiązek płacenia alimentów na małżonka przez małżonka zobowiązaniowego wygasa w przypadku  zawarcia nowego małżeństwa przez tego, kto alimenty otrzymuje. Małżeństwo to musi jednak zostać zawarte wedle przepisów kodeksu cywilnego i wywoływać skutki cywilne. Natomiast zawarcie małżeństwa przez małżonka zobowiązaniowego nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Jeżeli zobowiązanym do alimentów jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, wobec małżonka, który także nie ponosi winy, to obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem lat 5 od orzeczenia rozwodu, przy czym termin ten biegnie od daty uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód. W wyjątkowych, szczególnych okolicznościach na skutek powództwa uprawnionego małżonka, może przedłużyć ten termin. Warto zaznaczyć, że czasowe ograniczenie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami nie następuje, gdy zobowiązany do alimentacji jest małżonek ponoszący winę rozkładu, i to niezależnie od tego, czy zobowiązany jest w stosunku do małżonka, który także ponosi winę rozkładu, czy w stosunku do małżonka, który winy rozkładu nie ponosi. Sytuacja małżonków, którzy zostali uznani za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego, nie jest zatem równa w skutkach w stosunku do tych, których wina nie była ustalana.

Alimenty po rozwodzie bez orzekania o winie

Obowiązek alimentacyjny istnieje między rozwiedzionymi małżonkami, jeżeli żaden z nich nie ponosi winy rozkładu pożycia bądź też jeżeli sąd zaniechał orzekania o winie, a także jeżeli orzeczono rozwód z winy obojga małżonków. Jeżeli rozwód orzeczono z wyłącznej winy jednego z małżonków, roszczenie alimentacyjne może przysługiwać tylko drugiemu z nich.

Artykuł 60 § 1 k.r.o. ma również zastosowanie w sytuacji, gdy żadnemu z małżonków nie została przypisana wina, a zatem sąd rozwodowy na zgodne żądanie małżonków zaniechał orzeczenia o winie.Z brzmienia przepisu wynika, że czynna legitymacja procesowa do wystąpienia z wnioskiem z art. 60 § 1 k.r.o. nie przysługuje tylko małżonkowi, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Małżonek taki może być naturalnie zobowiązany z tytułu alimentów, ale nieuprawniony. W przypadku braku orzekania o winie, wciąż można zasądzić alimenty po rozwodzie

Separacja a alimenty

W przypadku separacji istnieje możliwość zasądzenia alimentów dla małżonka. Należy wówczas w pozwie o separację zażądać na podstawie art. 60 k.r.o. alimentów na małżonka. Warto jednak zaznaczyć ze mowa w tym przypadku o separacji prawnej (formalnej), ponieważ z racji tego, że jest ona orzekana przez sąd, powoduje określone skutki prawne. Separacja małżonków, która nie jest orzeczona przez sąd, nie może powodować powstania roszczeń alimentacyjnych wobec małżonka.

Sposób zasądzenia alimentów od małżonka w przypadku separacji kreuje się na takich samych warunkach i zasadach jak przy rozwodzie. Przy separacji sąd również określa winę stron w rozpadzie pożycia. Wówczas w zależności od tego kto i w jakiej części jest winy, można ustalić komu przysługiwać będą alimenty. Tak więc identycznie jak w sytuacji rozwodu jeżeli osoba wyłącznie winna rozpadowi małżeństwa nie została wyraźnie wskazana, alimenty mogą zostać zasądzone tylko wtedy, gdy współmałżonek popadł w niedostatek. Jeśli stwierdzono wyłączną winę jednego ze współmałżonków, niewinny współmałżonek może domagać się alimentów, wykazując jedynie, że w tym przypadku orzeczenie separacji pociągnęło za sobą znaczne pogorszenie jego sytuacji materialnej.

Jak obliczyć alimenty po rozwodzie

Wysokość alimentów po rozwodzie obliczamy w zasadzie tak samo, jak wysokość alimentów przysługujących dziecku od rodziców. Decydujące znaczenie mają zatem dwie okoliczności: możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów oraz zakres usprawiedliwionych potrzeb materialnych osoby uprawnionej do alimentów.

Możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów nie są badane na podstawie rzeczywistego stanu majątkowego i zarobkowego. W tym przypadku sprawdza się jakie są rzeczywiste możliwości majątkowe i zarobkowe. Oznacza to, że biorąc pod uwagę wykształcenie, wykonywaną racę, stan zdrowia etc. sąd może ustalić alimenty wyższe niż   rzeczywiście uzyskiwane osobę zobowiązaną dochody, w szczególności w sytuacji gdy zobowiązany np. posiada wyuczony zawód dobrze płatny, ale nie wykonuje go, pozbawiając się w ten sposób możliwości uzyskiwania większych dochodów.

Zakres usprawiedliwionych potrzeb materialnych osoby uprawnionej do alimentów są to według orzecznictw potrzeby w postaci zapewnienia mieszkania, wyżywienia, ubrania, higieny, leczenia. Jednakże warto zaznaczyć, że usprawiedliwione potrzeby nie oznaczają tylko potrzeb koniecznych. Zakres usprawiedliwionych potrzeb jest zróżnicowany w zależności od osoby uprawnionej do alimentów.

ZAREZERWUJ TERMIN KONSULTACJI