Kiedy można pozbawić władzy rodzicielskiej
Jedną z najważniejszych zasad polskiego prawa rodzinnego jest to, że tylko sąd rodzinny może ingerować w zakres władzy rodzicielskiej każdego z rodziców dziecka. Oznacza to, że ani ograniczenie, ani pozbawienie władzy rodzicielskiej nie może nastąpić w ugodzie zawartej między rodzicami dziecka czy też w akcie notarialnym.
Istnieją trzy podstawowe decyzje sądu, które mogą zostać wydane w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej:
- ograniczenie władzy rodzicielskiej,
- zawieszenie władzy rodzicielskiej
- pozbawienie władzy rodzicielskiej.
Kwestie władzy rodzicielskiej mogą być rozpoznawane albo przez sąd rodzinny – sąd rejonowy, ale również czasami i przez sąd okręgowy. Artykuł 112 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa. Takimi sprawami właśnie zajmuje się sąd okręgowy, a nie rejonowy.
Kiedy można pozbawić władzy rodzicielskiej - przepisy
Podstawowym przepisem Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opisującym te sytuacje, kiedy można pozbawić władzy rodzicielskiej, jest artykuł 111 k.r.o.
Stanowi on, że jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców. Co ważne, w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.
Kiedy można pozbawić władzy rodzicielskiej - przykłady
W doktrynie i orzecznictwie w sposób jednolity wskazuje się, że rażące zaniedbywanie obowiązków może polegać na całkowitym zerwaniu więzi z dzieckiem, braku zainteresowania jego losem, wieloletnim nieutrzymywaniu kontaktów z dzieckiem z przyczyn leżących po stronie rodzica.
Również uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka są wystarczającą przyczyną pozbawienia władzy rodzicielskiej na podstawie art. 111 § 1 k.r.o. (postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2000 r., III CKN 834/99, LEX nr 51565).
W postanowieniu z 18.02.1998 r., I CKN 501/97, niepubl., Sąd Najwyższy podał przykłady zachowań, które świadczą o wyczerpaniu przesłanki z art. 111 § 1 k.r.o., zaliczając do nich m.in.: akty przemocy wobec żony, naruszanie jej godności (nadużywanie alkoholu, nieinteresowanie się małoletnim dzieckiem, niełożenie na jego utrzymanie.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej stanowi najbardziej ostry środek ingerencji sądu w sferę tej władzy, polega bowiem na tym, że rodzice tracą ją całkowicie. Mimo to przyjmuje się, że rozstrzygnięcie takie nie ma charakteru penalnego, nie zmierza bowiem do „ukarania” rodziców, lecz do ochrony interesów dziecka (tak komentarz do art. 111 k.r.o., red. Pietrzykowski 2021, wyd. 7/J. Gajda, dostęp System Prawny Legalis).
Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej przyjmuje się, że sąd może uciec się do tego środka dopiero wtedy, gdy stosowane dotychczas środki łagodniejsze nie odniosły skutku bądź gdy ze względu na okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie tych łagodniejszych środków byłoby bezcelowe.
Rażące zaniedbywanie obowiązkówwzględem dziecka w rozumieniu art. 111 §1 k.r.o., oznacza skrajne przypadki zaniechania przez rodziców realizacji podstawowych czynności, warunkujących prawidłowy rozwój dziecka. W szczególności uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych, porzucenie dziecka, dopuszczenie do przebywania dziecka w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia i inne (tak komentarz do art. 111 k.r.o., red. Gromek 2020, wyd. 7/Gromek, dostęp System Prawny Legalis).
W mojej praktyce zawodowej to właśnie opisane powyżej zachowania jednego lub obojga rodziców dziecka będą prowadziły do pozbawienia ich władzy rodzicielskiej. będzie to zatem:
- nieinteresowanie się sprawami dziecka, nieutrzymywanie kontaktów, brak jakiegokolwiek zabiegania o dziecko
- nie alimentacja, uchylanie się od płatności, konieczność kierowania sprawy o alimenty do komornika.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej - konsultacja prawna
Nasza Kancelaria specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego. Są to również sprawy dotyczące władzy rodzicielskiej, w tym również te postępowania, w których ustalamy, kiedy można pozbawić władzy rodzicielskiej.
Zapraszamy do zarezerwowania terminu konsultacji prawnej w tej sprawie. Spotkania organizujemy w trybie stacjonarnym oraz online.
