Zeznania świadka na piśmie
W dotychczasowej praktyce sądów w Polsce, świadkowie najczęściej składają zeznania w budynku sądu. Zeznania składają bezpośrednio przed sądem, w obecności stron i ich pełnomocników. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje również możliwość składania zeznania świadka na piśmie. Możliwość ta nabrała na popularności szczególnie od wybuchu pandemii koronawirusa. W części sądów w Polsce ten sposób odbierania zeznań od świadków jest coraz powszechniej stosowany.
Zeznanie świadka – zasada
Jak wspomniałam wyżej, zgodnie z treścią art. 271 Kodeksu postępowania cywilnego, świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na pytania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w sprawie. Następnie sędziowie i strony mogą w tymże przedmiocie zadawać mu pytania. Jedynie niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego.
Należy pamiętać, że świadek zeznaje o faktach. Jedynym zadaniem świadka jest przekazanie sądowi, w jaki sposób świadek pamięta zdarzenie, o którym zeznaje. Zadaniem świadka nie jest udowadnianie, która ze stron ma rację. Zasada ta ma zastosowanie zarówno do „standardowego” zeznawania bezpośrednio przed sądem, jak i w przypadku zeznań na piśmie.
W przypadku zeznań składanych na rozprawie, najczęściej przebiega to według następującego schematu:
- Sąd pyta świadka o następujące kwestie: Czy świadek wie, w jakiej sprawie jest wezwany do sądu? Co świadek ma do powiedzenia na temat tej sprawy? Jest to umożliwienie świadkowi tzw. swobodnej wypowiedzi.
- Następnie przechodzimy do fazy zadawania pytań. Jako pierwszy pytania świadkowi zadaje sąd.
- Później pytania świadkowi zadaje ta strona, która powołała świadka.
- W ostatniej kolejności pytania świadkowi zadaje strona przeciwna.
Procedura składania zeznań na piśmie
Zgodnie z treścią art. 271 ze znaczkiem 1 Kodeksu postępowania cywilnego, świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. W takim przypadku świadek składa przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadek jest obowiązany złożyć tekst zeznania w sądzie w terminie wyznaczonym przez sąd.
W praktyce ta procedura wygląda następująco.
- Najpierw sąd wydaje postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka X. Następnie – najczęściej w tym samym postanowieniu – sąd zaznacza, że świadek ma złożyć zeznania na piśmie. Sąd oznacza tu też termin, w jakim świadek ma złożyć zeznania
- Następnie, sąd zobowiązuje strony do złożenia listy pytań do świadka na piśmie z określonym terminie.
- Po złożeniu przez strony listy pytań do świadka, sąd wysyła korespondencję do świadka.
Korespondencja z sądu do świadka
W kopercie z sądu, świadek znajdzie najczęściej następujące dokumenty:
- Pismo przewodnie – będzie to informacja jaki sąd i do jakiej sprawy (z podaniem sygnatury), wzywa świadka do złożenia zeznań na piśmie. W piśmie przewodnim sąd też wskazuje termin, w jakim świadek powinien złożyć zeznanie.
- Lista pytań do świadka – czyli meritum całej korespondencji. Dla porządku, najlepiej żeby świadek odpowiadał na zadane pytania według kolejności wynikającej z listy.
- Dokument z pouczeniami. Jest to również bardzo istotny element całej korespondencji z sądu. Dlaczego? Niezależnie od tego, czy świadek składa zeznania na piśmie, czy też bezpośrednio przed sądem, sąd ma obowiązek pouczyć świadka. Pouczenie dotyczy przede wszystkim odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (art. 233 Kodeksu karnego). Świadek podpisuje też treść przyrzeczenia.
Odpowiedzialność świadka za niezłożenie zeznań na piśmie
Ustawodawca przewidział też rozwiązanie na wypadek niezłożenia przez świadka zeznań na piśmie. Mianowicie, będziemy w takim przypadku stosować odpowiednio przepisy dotyczące niestawiennictwa świadka na rozprawie i w konsekwencji – niezłożenie zeznań przed sądem (art. 274 §1 k.p.c.).
A zatem w przypadku składania zeznań na piśmie, w razie niezłożenia pisemnych zeznań w terminie wskazanym przez sąd w piśmie przewodnim, sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie do złożenia zeznań, a w razie ponownego niezłożenia skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie.
W przypadku zeznań na piśmie, stosujemy też regulacje wynikające z artykułu 276 k.p.c. O czym ten przepis mówi? O tym, że za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę. Niezależnie od powyższej grzywny sąd może nakazać aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia. Sąd uchyli areszt, jeżeli świadek złoży zeznanie lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony.
Zeznania na piśmie – zalety i wady
Odbieranie od świadków zeznań na piśmie na pewno wpływa pozytywnie na szybkość postępowania, i to przynajmniej w dwóch wymiarach. Po pierwsze – w tej procedurze unikamy problemów z niestawiennictwem świadków, odwoływaniem rozprawy, koniecznością wyznaczania przez sąd kolejnych terminów.
Po drugie, standardowo jeżeli świadek nawet stawi się na rozprawę, to czas trwania jego zeznań to najczęściej między 30 minut a godzina (czasami oczywiście i więcej). Mając do przesłuchania kilku lub kilkunastu świadków, konieczne jest wówczas wyznaczenie co najmniej kilku terminów rozpraw. Zeznania świadka na piśmie pozwalają zatem na szybsze rozstrzygnięcie danej sprawy przez sąd.
Składanie przez świadka zeznań na piśmie istotnie utrudnia ocenę wiarygodności takich zeznań. Przy zeznaniach na piśmie nie możemy zaobserwować zachowania świadka, spontaniczności jego wypowiedzi, mimiki twarzy czy języka ciała. Nie można tu także wykluczyć, że świadek nie spisuje sam swoich wypowiedzi – będących odpowiedziami na pytania zadane na piśmie. Może – choć oczywiście nie musi – być tak, że zeznania świadka na piśmie są przygotowane w sposób odpowiadający taktyce procesowej danej strony.
Sprawa w sądzie – pomoc adwokata
W przypadku konieczności wniesienia sprawy do sądu, zawsze warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata. Pomoc specjalisty pozwala uniknąć niepotrzebnych błędów, a także ograniczyć emocje i stres, które zawsze wiążą się ze sprawą sądową.
