Uchylenie obowiązku alimentacyjnego

Stosunkowo łatwo określić jest moment, od którego należy płacić alimenty. Najczęściej będzie to określona data, wskazana w prawomocnym wyroku wydanym w sprawie o rozwód czy też w sprawie o alimenty. Może to też być data wynikająca z zatwierdzonej przez sąd ugody alimentacyjnej zawartej przez rodziców dziecka. Trudniej jednak już odpowiedzieć na pytania: do kiedy trzeba płacić alimenty oraz jak uchylić alimenty. Uchylenie obowiązku alimentacyjnego to temat dzisiejszego artykułu.

Jak uchylić alimenty

Podstawą prawną do tzw. uchylenia alimentów jest art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z nim, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Czym zatem jest ta tajemnicza „zmiana stosunków”?

Jak pamiętamy (o czym była mowa tutaj), podstawą do orzeczenia alimentów jest analiza dwóch kwestii:

• po pierwsze – usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów (dziecka),
• po drugie – zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (np. ojca czy matki dziecka).

Obowiązek płacenia alimentów przez osobę A (np. rodzica) wobec osoby B (np. dziecka) nakładany jest po przeanalizowaniu przez sąd powyższych kwestii.

Ma to więc miejsce w określonym, ustalonym przez sąd stanie faktycznym. W tym stanie rodzic zarabia określoną kwotę miesięcznie, ma określone wydatki. I podobnie – w danym stanie faktycznym, uprawnione do alimentów dziecko również ma określone, konkretne potrzeby materialne.

Zmiana sytuacji

Jest jednak oczywiste, że z biegiem czasu ustalona w sprawie o rozwód czy alimenty sytuacja finansowa, życiowa, osobista zarówno zobowiązanego do alimentów rodzica, jak i uprawnionego do alimentów dziecka, zmienia się. Przykładowo:

• dziecko uzyskuje określone wykształcenie – kończy szkołę zawodową, studia wyższe,
• uprawniony do alimentów podejmuje pracę zarobkową, która pozwala mu na samodzielne utrzymanie się,
• „dziecko” zakłada własną rodzinę, posiada własne dzieci, które utrzymuje,
• zobowiązany do alimentów rodzic traci pracę, nie posiada prawa do zasiłku, a ma na utrzymaniu jeszcze inne osoby (np. schorowanego rodzica).

Krótko mówiąc, odpowiedzią na pytanie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego będzie tak naprawdę późniejsza (tj. taka, która nastąpiła już po zasądzeniu alimentów), istotna, odczuwalna zmiana w sytuacji finansowej i majątkowej. Dotyczy to uprawnionego do alimentów (np. dziecka) bądź zobowiązanego do płacenia alimentów (np. rodzica). Sam upływ czasu, bez istotnych zmian, o których mowa wyżej, nie będzie stanowił podstawy do uchylenia alimentów.

Poniżej wskazuję najczęściej pojawiające się w takich sprawach pytania oraz udzielam odpowiedzi 🙂

Czy można przestać płacić alimenty na pełnoletnie dziecko?

Nie. Sam fakt osiągnięcia przez uprawnionego do alimentów pełnoletniości nie jest przesłanką do tego, aby uchylenie obowiązku alimentacyjnego było możliwe. W sprawach tego typu patrzymy przede wszystkim na sytuację finansową, życiową, osobistą i płacącego alimenty, i otrzymującego te alimenty.

Kiedy alimenty dalej przysługują na pełnoletnie dziecko?

Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia przede wszystkim wtedy, gdy pełnoletnie dziecko nadal się uczy, a nauka ta jest niezbędna do uzyskania przez to dziecko możliwości samodzielnego utrzymania się (np. studia). Tutaj sytuacja też nie jest zerojedynkowa i powinna być oceniana oddzielnie dla każdego konkretnego przypadku. Ogólną zasadą jest, że aby alimenty dalej przysługiwały na pełnoletnie, uczące się dziecko, to ta nauka, tzn. rozpoczęcie studiów, powinna nastąpić w rozsądnym terminie po ukończeniu szkoły średniej, zdaniu matury.

Co ważne, sąd inaczej oceni sytuację, w której uprawnione do alimentów dziecko ukończyło szkołę zawodową (tzn. uzyskało określony zawód), a chce dalej pobierać alimenty wskazując, że dalej się uczy (np. studiuje). Sąd Najwyższy przyjmuje, że „w wypadku, gdy dziecko ukończyło średnią szkołę zawodową, uzyskało konkretny zawód dający możliwość zatrudnienia i nie podjęło od razu wyższych studiów, a jego wiek przekracza znacznie normalny wiek młodzieży rozpoczynającej wyższe studia, nie może żądać od rodziców finansowania znacznie opóźnionych studiów, lecz powinno podjąć pracę zarobkową i wykorzystać szerokie możliwości, jakie Państwo stwarza osobom dorosłym w zakresie zaocznych studiów wyższych” (tak wyrok z dnia 17 grudnia 1976 roku, sygn. akt: III CRN 280/76).

Czy ze sprawą o uchylenie alimentów trzeba iść do sądu?

Tak. Uchylenie obowiązku alimentacyjnego musi nastąpić w drodze wyroku wydanego przez sąd. Oczywiście, zawarcie między stronami pisemnego porozumienia jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu, znacznie ułatwi postępowanie. Takie porozumienie powinno stanowić załącznik do pozwu o uchylenie alimentów. Wydaje się, że w sytuacji zgodnych stanowisk obu stron (co do faktu i daty ustania płacenia alimentów), postępowanie w tej sprawie powinno zakończyć się stosunkowo szybko.

Do jakiego sądu trzeba wnieść pozew?

Pozew składamy do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich. Będzie to sąd właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka.

Ile kosztuje uchylenie alimentów?

Opłata od pozwu o uchylenie alimentów będzie obliczana w sposób czysto matematyczny. Należy pomnożyć kwotę uiszczanych miesięcznie alimentów razy 12, a następnie z uzyskanej kwoty obliczyć 5%. Należy pamiętać, że można wystąpić do sądu z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych.

Czy możliwe jest zawarcie ugody w sprawie o uchylenie alimentów?

W tej sprawie możliwe jest zawarcie pisemnego porozumienia, które może przybrać formę ugody, a następnie dołączenie tego dokumentu do pozwu o uchylenie alimentów. Nie jest jednak możliwe zawarcie w takiej sprawie ugody przed mediatorem, a następnie wystąpienie o jej zatwierdzenie do sądu.

Czy wyrok uchylający alimenty ma skutek wsteczny?

Tak, wyrok uchylający alimenty może mieć skutek wsteczny. Pod warunkiem, że w toku postępowania zostanie wykazane, że rzeczywiście do zmiany stosunków, na której opieramy powództwo, doszło jeszcze przed wniesieniem pozwu o uchylenie alimentów. Sąd Najwyższy wskazuje, że takie orzeczenie, wydane na podstawie art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „może działać wstecz i obejmować okres przed wytoczeniem powództwa. Musi to jednak wynikać wprost z treści sentencji orzeczenia. W przeciwnym razie obowiązek alimentacyjny ulega zmianie lub wygasa z dniem uprawomocnienia się wyroku.

Żądanie zmiany wysokości należnych uprawnionemu alimentów lub stwierdzenia ustania obowiązku ich spełniania, odnoszące się do czasu poprzedzającego wytoczenie powództwa, może zostać uwzględnione tylko wówczas, gdy już w tym czasie doszło do zmiany stosunków (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku, sygn. akt: III CZP 91/86).

W razie pytań, jak zwykle zapraszam do kontaktu 🙂