Alimenty od dziadków

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje określoną kolejność realizowania obowiązku alimentacyjnego. W myśl art. 129 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli natomiast jest kilku zstępnych lub wstępnych, obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Na spotkaniach w Kancelarii często pada pytanie o to, jak uzyskać alimenty od dziadków dziecka.

Aby wyjaśnić pokrótce tę kwestię, posłużmy się przykładem.

PRZYKŁAD: Uprawnione do alimentów jest małoletnie dziecko. Z oczywistych względów, nie posiada ono jeszcze swoich zstępnych (nie posiada swoich dzieci). Posiada jednak wstępnych, a mianowicie rodziców i dziadków. Jeżeli jest więc kilku wstępnych (tak jak w naszym przykładzie – są to i rodzice, i dziadkowie dziecka), to obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. W pierwszej kolejności zatem obowiązek alimentacyjny obciąży rodziców dziecka, jako bliższych stopniem niż dziadkowie.

Jak uzyskać alimenty od dziadków dziecka?

Zgodnie z treścią art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Powróćmy do przykładu. Kiedy możliwe będzie uzyskanie alimentów od dziadków dziecka? Wtedy, gdy zaistnienie jedna z poniższych sytuacji:

• Nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (np. oboje rodzice dziecka nie żyją, a dziecko nie zostało jeszcze przez nikogo przysposobione. Dotyczy to również sytuacji, gdy matka dziecka zmarła a sąd nie ustalił ojcostwa,
• Jest osoba zobowiązana w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka), ale nie jest ona w stanie uczynić zadość obowiązkowi alimentacyjnemu. Najprościej więc mówiąc: nie może płacić alimentów, z obiektywnych względów (np. jest trwale niezdolna do pracy,…)
• Będzie osoba zobowiązana w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka), ale uzyskanie od niej na czas alimentów będzie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Na przykład w sytuacji, gdy matka będzie samotnie wychowywała dziecko, a zasądzone od ojca alimenty – niepłacone w terminie bądź też niepłacone wcale – będą stanowiły jedyne źródło utrzymania dla dziecka. Będzie można uzyskać alimenty przede wszystkim wtedy, gdy nie znamy adresu czy miejsca pobytu osoby zobowiązanej do alimentów w pierwszej kolejności.
• Przesłanka „niemożliwości lub nadmiernego utrudnienia” uzyskania na czas alimentów będzie zasadna w określonych sytuacjach. Przykładowo wtedy, gdy np. zobowiązany do alimentacji będzie przebywał za granicą i nie będzie możliwości prowadzenia skuteczne egzekucji alimentów. Inny przykład: będzie skutecznie ukrywał swój majątek, również uniemożliwiając egzekucję.

Alimenty od dziadków – 8 najczęstszych pytań 

1. Czy jeżeli tylko jeden z rodziców nie spełnia swojego obowiązku alimentacyjnego, a drugi z rodziców zajmuje się dzieckiem i łoży na jego utrzymanie, to w dalszym ciągu możliwe są alimenty od dziadków dziecka?

Tak, istnieje taka możliwość. Należy jednak pamiętać, że obowiązek utrzymania i wychowania dzieci ciąży przede wszystkim na jego rodzicach. Oznacza to, że jeśli jedno z rodziców nie żyje, obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczywa w zasadzie na drugim z rodziców.

Dopiero gdy sąd ustali, że pozostały przy życiu rodzic nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku – w grę wchodzi obowiązek dalszych krewnych dziecka”. Takie stanowisko: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1966 roku, sygn. akt: III CR 89/66, Legalis).

2. Co w przypadku, jeżeli zobowiązany do alimentów (np. ojciec dziecka) płaci alimenty, ale jedynie częściowo? Na przykład z zasądzonego 1000 zł alimentów płaci co miesiąc jedynie 500 złotych.

Zasada: obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje tylko co do części niezaspokojonej.

Będzie tak wtedy, zobowiązany w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka) może zaspokoić jedynie częściowo usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (np. dziecka). Tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1971 roku, sygn. akt: III CRN 187/71, Legalis.

3. Do kiedy można żądać alimentów od dziadków? Czy obowiązek alimentacyjny dziadków jest bezterminowy?

Nie, obowiązek alimentacyjny dziadków dziecka oceniamy z punktu widzenia obowiązku alimentacyjnego bliższych stopniem krewnych dziecka, a zatem jego rodziców. Jeżeli więc zobowiązany do alimentacji jest ojciec dziecka nie spełnia tego obowiązku, to roszczenie to możemy skierować do jego rodziców (tj. dziadków dziecka).

Obowiązek ten nie będzie obciążał dziadków dziecka na zawsze. Będzie to trwało tak długo, jak długo nie będzie istniała możliwość zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka przez ojca dziecka. Dlaczego? Bo to ojciec dziecka jest osobą zobowiązaną w bliższej kolejności.

Gdy zmieni się sytuacja, to automatycznie obowiązek alimentacyjny znów obciążał będzie ojca dziecka, a nie dziadków dziecka. Na przykład: ojciec dziecka odzyska zdolność do pracy, podejmie zatrudnienie, poprawi się jego kondycja zdrowotna. Bądź też ulegnie zmianie jakikolwiek stan, z powodu którego ojciec nie mógł wcześniej płacić alimentów.

Podobnie będzie, jeżeli obowiązek alimentacyjny rodzica dziecka jest ograniczony czasowo. Kiedy tak będzie? Przykład: rodzic przebywa w zakładzie karnym. Wtedy dziadkowie dziecka będą zobowiązani do alimentacji tylko na czas trwania danej przeszkody. W tym przypadku przeszkodą jest np. pobyt ojca dziecka w zakładzie karnym.

4. Czy w jednym pozwie można żądać alimentów i od ojca/matki dziecka, i od dziadków dziecka ze strony ojca/matki?

Tak, istnieje taka możliwość. Faktem jest, że nie można napisać, że wnosimy o zasądzenie alimentów od dziadków warunkowo. Czyli na wypadek, gdyby ojciec/matka dziecka nie mogli wywiązać się z tego obowiązku.

Możemy jednak w jednym pozwie żądać części świadczenia alimentacyjnego (np. kwoty 300-400 złotych) od rodzica dziecka i pozostałej kwoty od dziadków dziecka.

5. Czy dziadkowie mogą następnie dochodzić tych alimentów, które wpłacili na rzecz dziecka, od zobowiązanego do alimentów w pierwszej kolejności (np. ojca dziecka)?

Tak, istnieje taka możliwość. Jest to tzw. prawo regresu. Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

Należy jednak pamiętać, że to roszczenie przedawnia się z upływem lat trzech.

6. Czy dziadkowie z automatu muszą płacić alimenty w takiej wysokości, w jakiej alimenty zostały zasądzone od rodzica?

Nie. Przyjmuje się, że obowiązek alimentacyjny dziadków nie polega na przerzuceniu na nich niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dziecka. Sąd może zobowiązać dziadków jedynie do takich świadczeń, na jakie pozwalają ich możliwości majątkowe. Uwzględnia przy tym również  usprawiedliwione potrzeby dziadków dziecka. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 1976 roku, sygn. akt: III CRN 205/76, Legalis).

7. Czy fakt, że dziecko pobiera świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, uniemożliwia dochodzenie alimentów od dziadków dziecka?

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego – nie ma takiej możliwości. Okoliczność, iż małoletni powód pobiera świadczenia z funduszu alimentacyjnego wobec niemożliwości wyegzekwowania alimentów zasądzonych od ojca, nie stoi na przeszkodzie do dochodzenia uzupełniających alimentów od dziadków na podstawie art. 132 KRO. Sąd musi tu ustalić, że usprawiedliwione potrzeby małoletniego nie są w całości zaspokojone.

Alimenty od dziadków należy zasądzić w takiej wysokości, aby małoletni nie został pozbawiony świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 6 marca 1980 roku, sygn. akt: IV CR 129/80, Legalis).

8. Czy aby uzyskać alimenty od dziadków dziecka trzeba wykazać, że dziecko znajduje się w niedostatku?

Tak, tę przesłankę trzeba wykazać. Poza przypadkiem dochodzenia alimentów od rodziców dziecka, uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

_____

Prawo rodzinne to specjalizacja mojej kancelarii. Więcej o alimentach przeczytasz na moim blogu. Zachęcam do zapoznania się z artykułami na temat tego jak podwyższyć alimenty i jak uchylić alimenty.